a

Historia sztandaru

sztandarChór "Lutnia" był pierwszym towarzystwem śpiewaczym na Górnym Śląsku posiadającym własny sztandar. Otrzymanie sztandaru było ogromnym wydarzeniem, nie tylko dla innych zespołów, ale także dla mieszkańców Chorzowa. Uroczystość wręczenia sztandaru zorganizowano przy udziale innych zaproszonych chórów. Po poświęceniu, sztandar został przyjęty przez chór z rąk prezesa Związku Kół Śpiewaczych - Michała Wolskiego i posła polskiego do parlamentu niemieckiego (pruskiego) - pana Dombka z Chorzowa i wraz z połączonymi chórami miał miejsce przemarsz przez miasto.

Przekazanie sztandaru chorzowskiemu muzeum  17 września 1964r.
Przekazanie sztandaru chorzowskiemu muzeum 17 września 1964r.
W poczcie sztandarowym Bolesław Skubała i Jan Płoch

Po wybuchu II wojny światowej działacze chroniąc sztandar jak rzecz najświętszą, wraz z wojskiem polskim wycofującym się na wschód, zabrali go ze sobą. Ktoś z członków zabrał wówczas sztandar i wywiózł go w okolice Stanisławowa. Ludzie, którzy go zabrali zginęli w zawierusze wojennej.

Sztandar odnaleziono dopiero w 1964 roku w Sulistawicach w woj. wrocławskim. Ze wschodnich rubieży Polski przywiozła go do Sulistawic rodzina osadników z Nadwornej w powiecie stanisławowskim. Często narażając życie, przechowywała go i wędrowała z nim pani Rozalia Szczurek. Sztandar został odnaleziony przypadkowo. W czasie, gdy chór "Lutnia", ówcześnie już reprezentacyjny Chór Związku Zawodowego Hutników, koncertował w okolicach kopalń węgla brunatnego w Lubinie (1964 r), rodzina przechowująca sztandar skontaktowała się z chórem, dopytując o "Lutnię" z Królewskiej Huty. Dzięki tym okolicznościom, a szczególnie dzięki Rozalii Szczurek, sztandar został przewieziony do Chorzowa i uroczyście na koncercie galowym przekazany do muzeum w Chorzowie.

 

Sztandar Towarzystwa Śpiewaczego LUTNIA w Królewskiej Hucie.

 Chorzowska (dawniej królewsko-hucka) LUTNIA była pierwszym na Śląsku Towarzystwem Śpiewaczym posiadającym swój sztandar. Ufundowany został ze składek chórzystów w piątym roku działalności chóru. Uroczystego poświecenia dokonano 13 maja 1913 roku prawdopodobnie w kościele św.Jadwigi przy ul.Wolności, gdyż nieopodal przy tej ulicy znajdowała się siedziba chóru. Wręczenia chórowi sztandaru dokonał ówczesny prezes Związku Śląskich Kół Śpiewaczych Michał Wolski i polski poseł do Parlamentu Pruskiego Paweł Dombek. Po uroczystości poświęcenia sztandaru przez miasto przemaszerowali uczestnicy tego chóralnego święta, udając się na Górę Redena, gdzie odbyła się zabawa i spotkanie towarzyskie chórzystów, zaproszonych gości i mieszkańców Królewskiej Huty.

 W czasie III Powstania Śląskiego niemieccy bojówkarze zemścili się na śpiewakach LUTNI śpiewających po polsku i zdemolowali lokal chóru, niszcząc kronikę i całą dokumentację z najwcześniejszego okresu działalności. Sztandar na szczęście uniknął zniszczenia - był bowiem ukrywany w domach chórzystów. Dziś nie wiemy kto i gdzie wykonał piękny sztandar LUTNI. Brak też oryginalnego drzewca i głowicy sztandaru. Nic nie wiadomo o osobach wbijających honorowe gwoździe.

 Sztandar składa się z dwóch płatów materiału o wymiarach boków 125 cm. Awers sztandaru - jedwab w kolorze szkarłatnym. W rogach wizerunki haftowanych harf z liśćmi laurowymi w środku i po bokach. Na środku płata bogato haftowana harfa w którą wpleciona jest gałązka laurowych liści i zwój papieru z zapisem nutowym. Napisy w kolorze złota haftowane po kole brzmią - Towarzystwo Śpiewu LUTNIA Królewska Huta. Założona w roku 1908. Wokół napisów oraz w łączeniach pomiędzy czterema  małymi harfami występuje dekoracyjny szlaczek. Rewers sztandaru - jedwab w kolorze miodowo-bursztynowym. W rogach haftowane liście dębu ze zwisającymi żołędziami, po bokach taśmy bordowej tkaniny przetykane złotą nicią w caro. Także z tej strony bogaty ornamentowy szlaczek na obrzeżach płata. W centralnym polu haftowana postać św.Cecylii w długiej sukni i w czerwonym królewskim płaszczu, siedzącej pomiędzy dwiema kolumnami i grającej na dużej harfie. Wizerunek obszyty dekoracyjną taśmą. Całość umieszczona w haftowanym zielonym wieńcu laurowym. Sztandar obszyty bajorkiem - metalowymi frędzlami koloru złotego. Do drzewca mocowany był za pomocą 8 mosiężnych kół wszytych pomiędzy materiał. Warte podkreślenia jest to, że sztandar LUTNI powstał w 5 roku działalności chóru, a więc w stosunkowo krótkim czasie. Mimo iż Polski nie było na mapie Europy, napisy na sztandarze wyhaftowano w języku polskim. Świadczyło to o odwadze i patriotyzmie założycieli królewskohuckiej LUTNI.

  

Historia sztandaru LUTNI okresu wojennego.  

 Przez 26 lat sztandar towarzyszył LUTNI w najważniejszych wydarzeniach Królewskiej Huty a następnie Chorzowa. Brał udział w Zjazdach śpiewaczych, jubileuszach i manifestacjach patriotycznych. Po wybuchu wojny w 1939 roku sztandar wraz z falą uchodźców znalazł się w Lwowie, później w województwie stanisławowskim. Znalazł się w kościele przyklasztornym pod opieką zakonników. Kiedy niemiecki okupant spalił kościół, wśród kilku uratowanych przedmiotów znalazł się chóralny sztandar LUTNI. Uratowany z pożogi trafił w ręce pani Rozalii Szczurek (1884-1975) w miejscowości Nadwórna. Ukrywała go na strychu pod krokwią, a kiedy wzmogły się rewizje dosłownie owijała się sztandarem chowając go pod spódnicą.

 W lipcu 1945 roku wyjechała na zachód, do Polski. Osiadła w Sulisławicach, powiat Ząbkowice w województwie wrocławskim. Wraz z rodziną powrócił do kraju sztandar LUTNI traktowany jak cenna relikwia. W latach powojennych Rozalia Szczurek była strażnikiem znaku tożsamości LUTNI aż do roku 1964, kiedy to ówczesny dyrektor Muzeum w Chorzowie Janusz Modrzyński, dowiedziawszy się gdzie przechowywany jest sztandar, pojechał i przywiózł go na Śląsk.

 Tak oto, ten cudownie uratowany niemy świadek historii, powrócił po długiej wędrówce do Chorzowa. Nie trafił jednak w ręce prawowitych właścicieli - chórzystów LUTNI. Decyzją ówczesnych władz miasta i partyjnych działaczy, sztandar został przekazany Muzeum w Chorzowie. Dokonało się to podczas uroczystego koncertu w Domu Kultury Huty Kościuszko w Chorzowie (obecnie Teatr Rozrywki). Jak opisuje po latach dyrektor Modrzyński w artykule miesięcznika Wspólny Chorzów "Sztandar przywrócony do życia" z grudnia 2008 roku -  " Przy pełnej widowni, na scenie stał chorąży Bolesław Skubała (syn Rafała) ze sztandarem Towarzystwa Śpiewu LUTNIA. Zanim podniesiono kurtynę, na scenę wszedł sekretarz KM PZPR tow. B. i tak ustawił sztandar, aby nie było widać postaci św.Cecylii z harfą w ręku". Widać, że nasza Patronka tak mocno kłuła w oczy partyjnych dygnitarzy, że postanowili "zamknąć" ją w Muzeum. Sztandar wpisany został do zbiorów chorzowskiego Muzeum jako ofiarowany przez Rozalię Szczurek pod nr. inwentarza M.Ch.H. 298. Jako eksponat był wystawiony podczas kilku wystaw. Ostatnio w roku 2012 w 90-tą rocznicę powrotu Chorzowa do Polski. W roku 1998 na krótko opuścił mury Muzeum. W gmachu nowej Biblioteki Śląskiej w Katowicach towarzyszył LUTNI, która w roku swego 90-cio lecia uhonorowana została Nagrodą im. Juliusza Ligonia na wniosek Katolickiego Stowarzyszenia "Civitas Christiana" w Katowicach, oraz złotą Odznaką Honorową z Laurem przyznaną przez ZG PZChiO w Warszawie.

 

Nowy sztandar chorzowskiej LUTNI- replika

 W roku 2013 Chór Mieszany LUTNIA z Chorzowa obchodził swoje 105-lecie. W maju tego roku przypadała również okrągła setna rocznica ufundowania sztandaru, który od roku 1964 jest eksponatem chorzowskiego Muzeum. Z inicjatywy prezesa chóru powstał pod koniec 2011 roku projekt wykonania repliki chóralnego sztandaru, tak aby mógł cieszyć oczy chórzystów na 100-lecie powstania oryginału. Projekt wsparły władze samorządowe Chorzowa, które zabezpieczyły odpowiednie środki finansowe na nowy znak tożsamości LUTNI. Wsparły je datki sponsorów i składki chórzystów.

 O wykonanie nowego sztandaru poproszono panią Honoratę Gilman właścicielkę Pracowni Szat Liturgicznych i Sztandarów z Chorzowa Batorego. Wykonana dokumentacja fotograficzna oryginalnego sztandaru wystawionego w Muzeum przy okazji wspomnianej już wystawy, w wydatny sposób pomogła hafciarkom w ich pracy. Unowocześniona replika sztandaru jest o 15 cm mniejsza od oryginału - to kwadrat o boku 110cm + frędzle. Zastosowano współczesne tkaniny i pasmanterię. Kolorystyka zbliżona do oryginału. Motywy na sztandarze wykonano z zastosowaniem technik haftu ręcznego i maszynowego. Ręcznie haftowane napisy na awersie brzmią : Chór Mieszany LUTNIA Chorzów. Założony w roku 1908. Dodatkowo za zgodą prezydenta Chorzowa, w górnym narożniku w miejscu liści w harfie, umieszczony został haftowany herb Chorzowa. Rewers nowego sztandaru wzbogacił się o haftowane daty 1913-2013 (data powstania oryginału i repliki) po bokach postaci św.Cecylii. Po obu stronach sztandaru odwzorowane zostały dekoracyjne szlaczki.        

 W przemyskiej pracowni brązowniczej Stanisława Czajki wykonane zostało drzewce i głowica sztandaru, którą stanowi mosiężny odlew harfy osadzonej na tabliczce. Z jednej strony tabliczki widoczny jest napis "Chór LUTNIA", a z drugiej herb Chorzowa. Kolor drzewca - dąb. Okucia wykonane w kolorystyce patynowanego starego mosiądzu. W Przemyślu wykonany został gwóźdź tytułowy i 17 gwoździ honorowych sztandaru, młotek do ich wbijania i stabilna podstawa do ekspozycji sztandaru.

 Nazwiska fundatorów sztandaru: Andrzej Kotala - prezydent Chorzowa, Wiesław Ciężkowski - z-ca prezydenta, Maria Nowak - poseł na Sejm RP (matka chrzestna sztandaru), Roman Warzecha - prezes ŚZChiO (ojciec chrzestny sztandaru), ks. prof. Antoni Reginek - kapelan śląskich chórzystów, ks. Grzegorz Kotyczka - proboszcz parafii Ducha Świętego w Chorzowie, Genowefa Stachowiak - prezes Okręgu Ch-Ś, Janusz Karaś - prezes Chóru LUTNIA, Antoni Sobczyk - dyrektor CHCK, Irena Białas - dyrektor Muzeum w Chorzowie, Rafał Zaremba - naczelnik Wydziału Kultury UM, Krzysztof Sapiński - prezes Śląskiej Fabryki Urządzeń Górniczych MONTANA, Marek Kornas - prezes ATM Systemy Informatyczne, Janusz Szymura - prezes REKORD Systemy Informatyczne, Adam Lapski - przewodniczący Stowarzyszenia Miłośników Chorzowa, Danuta Samol - prezes Chóru MAGNIFICAT Chropaczów, Członkowie Chóru LUTNIA.

 Uroczystość wręczenia LUTNI sztandaru odbyła się 11 maja 2013 roku w Muzeum chorzowskim. Sztandar na ręce prezesa chóru złożył Andrzej Kotala prezydent Chorzowa. Rodzicami chrzestnymi byli Maria Nowak, poseł na Sejm RP i Roman Warzecha, prezes Śląskiego Związku Chórów i Orkiestr, który udekorował sztandar najwyższym odznaczeniem chóralnym - Złotą Odznaką Honorową z Brylantem. Uroczystości towarzyszył sztandar ZG ŚZCHiO w Katowicach oraz sztandar Męskiego Chóru ŚLĄSK z Lipin. Świadkiem tego radosnego wydarzenia był pierwszy historyczny sztandar Towarzystwa Śpiewu LUTNIA z Królewskiej Huty. Można powiedzieć, że 11 maja teraźniejszość spotkała się z historią, która w tym dniu zatoczyła koło. Taki był między innymi wydźwięk dosłownego zetknięcia się głowicy repliki sztandaru z oryginałem w Muzeum.

 12 maja 2013 roku w przededniu 100 rocznicy poświęcenia oryginału, uroczystego poświecenia repliki sztandaru LUTNI dokonał podczas Mszy ks. prof. dr Antoni Reginek, kapelan śląskich chórzystów i ks. Grzegorz Kotyczka, proboszcz par. Ducha Świętego w Chorzowie.

 Od chwili otrzymania, nowy sztandar LUTNI przechowywany jest w szklanej gablocie w sali prób Chóru w Chorzowskim Centrum Kultury.

Opracował: Janusz Karaś